Kiedy do logopedy?

Obserwujmy dziecko i udajmy się do specjalisty, jeżeli:

• podczas mówienia wsuwa język między zęby (bez względu na wiek),
• ma zmiany anatomiczne w obrębie narządów mowy, np. krótki język, skrócone wędzidełko pod językiem, krzywy zgryz,
• mówi przez nos,
• istnieje wątpliwość, czy dobrze słyszy,
• zamienia głoski dźwięczne ich bezdźwięcznymi odpowiednikami, np. buda – puda,
• nie wymawia samogłosek ustnych: a, o, e, u, y, i,
• zniekształca głoski,
• zacina się podczas mówienia.

 

Jak odróżnić wadę wymowy od nieukończonego rozwoju mowy?

• 6-latek powinien mieć opanowane wszystkie głoski i technikę mówienia
• 5-latek ma prawo mówić jeszcze lyba zamiast ryba, zaczyna wymawiać sz, ż, cz, dż
• 4-latek poprawnie wymawia s, z, c, dz, k, g
• 3-latek – jego mowa może cechować się wieloma nieprawidłowościami: np. tula – kura, brzmi dziecinnie, opuszcza sylaby w wyrazie, upraszcza grupy spółgłoskowe, np. śupa midolowa – zupa pomidorowa, ale potrafi podnieść język do podniebienia podczas realizacji l i opanowuje wymowę głosek f, w

 

Terapię logopedyczną podejmujemy, jeżeli głoska jest deformowana (jej brzmienie jest zniekształcone), np. r francuskie.

 

 

 Zasady terapii logopedycznej:

1) Etap przygotowawczy:

            a) ćwiczenia narządów artykulacyjnych (m. in. języka, warg),

            b) usprawnianie słuchu fonematycznego,

            c) ćwiczenia oddechowe,

            d) ćwiczenia fonacyjne.

 

2) Wywołanie i utrwalenie głoski:

            a) utrwalenie głoski w izolacji,

            b) utrwalenie głoski w sylabach,

            c) utrwalenie głoski w wyrazach,

            d) utrwalenie głoski w wyrażeniach i zdaniach,

            e) etap automatyzacji (utrwalenie głoski w mowie spontanicznej).

 

To, co niezbędne w terapii logopedycznej

 

• zeszyt,
• codzienne ćwiczenia, przynajmniej przez 10 minut,
• systematyczność.

 

Pamiętajmy, że dla dziecka w wieku przedszkolnym ćwiczenia logopedyczne powinny wiązać się z zabawą, a nie przymusem żmudnej pracy

 

 

 Logopeda, a inni specjaliści

 

Są przypadki, w których nie można uzyskać efektów działań logopedycznych (np. dziecko z poważną wadą zgryzu, dysfunkcją połykania czy oddychania), do czasu zlikwidowania ewidentnej przeszkody w leczeniu specjalistycznym (ortodonta, laryngolog, foniatra);  np. w seplenieniu międzyzębowym  prawidłowa artykulacja  głosek: s, z, c, dz może pojawić się dopiero po uzyskaniu efektów w leczeniu ortodontycznym.

 

Jak rozwijać mowę dziecka?

 

• Czytajmy dziecku książki
• Oglądajmy razem ilustracje
• Grajmy w gry językowe

 

 

Motywujmy do mówienia poprzez:

 

• częste rozmowy z dzieckiem,
• kontakt wzrokowy podczas rozmowy,
• prawidłową mowę (poprawne tempo, staranna wymowa),
• budowanie komunikatów ze znanego dziecku słownictwa,
• używanie prostych konstrukcji gramatycznych,
• dostosowywanie się do możliwości dziecka,
• wysłuchanie wypowiedzi dziecka zawsze do końca,
• w przypadku nieprawidłowej wypowiedzi dziecka podawanie poprawnej formy,
• aranżowanie kontaktów z rówieśnikami,
• dbałość o bezpieczeństwo psychiczne dziecka, pełne akceptowanie jego potrzeb i możliwość rozwojowych.

 

 

Ćwiczenia na każdą porę dnia

 

RANO

• Podczas śniadania pozostawione na talerzu okruszki, dżem, nutellę przyklejamy na wałku dziąsłowym za górnymi zębami („zaczarowane miejsce”) i zlizujemy czubkiem języka.
• Kładziemy płatek śniadaniowy na język i podnosimy do „zaczarowanego miejsca” (wałek dziąsłowy), przytrzymujemy chwilę i możemy go schrupać.

 

PO POŁUDNIU

• Rzucamy piłkę do dziecka z jednoczesnym unoszeniem języka w „zaczarowane miejsce”.
• Kozłujemy piłkę i jednocześnie wypowiadamy zlecone, trudniejsze ciągi wyrazowe.
• Pobawmy się w policjanta i poszukajmy w pokoju przedmiotów zaczynających się na głoskę, której akurat uczymy się na zajęciach.
• Z maluszkami naśladujemy odgłosy otoczenia, powtarzamy wierszyki, wyliczanki.
• GIMNASTYKA BUZI I JĘZYKA
• Łączymy ruch rąk z ruchami języka i warg, np. udajemy „boksowanie” i uderzamy językiem wewnątrz prawego, a następnie lewego policzka.
• Podnosimy ręce w górę i jednocześnie podnosimy język do podniebienia.

 

PRZED SNEM

• Rysujemy dziecku na plecach proste litery i wypowiadamy je głośno, a dziecko odtwarza je swoim językiem, wargami.

 

Dziecko + rodzice + logopeda = sukces dziecka

 

 

Seplenienie międzyzębowe (w seplenieniu międzyzębowym nie wykonujemy żadnych ćwiczeń języka na zewnątrz jamy ustnej)

 

(prawidłowy układ warg i języka do s, z, c, dz)

Ćwiczenia wstępne:

1. Koci grzbiet z języka (opieramy czubek języka o dolne zęby i wypychamy masę języka, nie odrywając czubka języka od dolnych zębów)
2. Kląskanie, jak konik
3. Malowanie sufitu w buzi (oblizujemy językiem podniebienie)
4. Liczymy górne i dolne zęby od środka (język dotyka zębów tylko od strony wewnętrznej, zwracamy uwagę zwłaszcza na zęby dolne)
5. Uśmiech – rozchylanie warg (zęby widoczne)
6. Uśmiech-dzióbek i przesyłamy buziaka J
7. Dmuchanie przez słomkę, rurkę, gwizdek na wprost (właściwy kierunek strumienia powietrza - w linii środkowej języka)
8. Dmuchanie przez słomkę do szklanki z wodą (słomka w linii środkowej języka)
9. Polecamy wypowiadać a przed lustrem (język powinien leżeć płasko na dnie jamy ustnej) i stopniowo unosimy żuchwę, pilnując, żeby język zachował swoją płaską pozycję.
10. Dmuchanie na świeczkę, wiatraczek, watkę, bańki mydlane
11. Zlizywanie czekolady, odklejanie opłatka w linii środkowej z wałka dziąsłowego

 

 

 Parasygmatyzm (sz, ż/rz, cz, dż zastępowane s, z, c, dz)

 

 (prawidłowy układ warg i języka do sz, ż/rz, cz, dż)

 

Ćwiczenia wstępne: (wykonywane z dużą precyzją i przy szeroko otwartych ustach)

1. Malowanie sufitu – oblizywanie językiem podniebienia
2. Czyszczenie podłogi – czyszczenie językiem dna jamy ustnej
3. Kląskanie jak konik
4. Liczenie górnych i dolnych zębów
5. Mycie zębów językiem – zwłaszcza zęby górne
6. Oblizywanie górnej wargi jak kotek (można posmarować czekoladą/miodem i prosić, by dziecko to zlizało)
7. Oblizywanie talerzyka
8. Uśmiech-dzióbek i przesyłamy buziaka J
9. Ostrzymy czubek języka o górne siekacze (szeroko otwarte usta)
10. Szybkie powtarzania l,l,l,l,l przy szeroko otwartych ustach
11. Szybkie powtarzanie t,t,t,t,t    d,d,d,d,d,d,    n,n,n,n,n,n (czubek języka musi uderzać o wałek dziąsłowy za górnymi zębami – pokazujemy dziecku gdzie)
12. Odklejanie opłatka, zlizywanie czekolady/miodu z wałka dziąsłowego za górnymi zębami

 

 

 Ćwiczenia przygotowujące do r

 

1. Sklejanie pierogów - nagryzanie brzegów języka zębami (masaż) i rozciąganie języka)
2. Wyżymaczka - przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby
3. Łopatka - wysuwanie szerokiego języka z buzi, nie dotykając zębów
4. Kląskanie jak konik
5. Odklejanie czubkiem języka z „zaczarowanego miejsca” chrupka, opłatka, czekolady, nutelli, kropli miodu, itp.
6. Zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka.
7. Młotek - szybkie wypowiadanie głoski [l], dotykając czubkiem języka o górny wałek dziąsłowy.
   1. Piosenkarz - śpiewanie różnych melodii na sylabach, poruszając jedynie językiem - nie brodą, przy szeroko otwartych ustach:

la, la, la,

lo, lo, lo,

le, le, le,

lu, lu, lu,

ly, ly, ly.

1. Wypowiadanie zbitki sylabowej lalolule najpierw wolno, potem coraz szybciej.

10. Chiński język - wypowiadanie zbitek sylabowych - szybko i kilkakrotnie:

nalapatada,

nolopotodo,

nelepetede,

nuluputudu,

nylypytydy.

11. Traktor - wielokrotne, coraz szybsze wypowiadanie zbitki bd, a następnie sylab:

bda, bdo, bde, bdu, bdy,

pta, pto, pte, ptu, pty,

bda - pta,

bdo - pto,

bde - pte,

bdu - ptu,

bdy - pty.

12. Paplanie - wielokrotne coraz szybsze wypowiadanie:

tedamwa,

tat tedat,

ente dente,

lelum polelum,

ble, ble, ble,

tla, tlo, tlu.

13. Karabin maszynowy - wielokrotne, energiczne wypowiadanie [ttt], [ddd], [td] [tdn] (najpierw wolno, potem coraz szybciej) dotykając czubkiem języka o górny wałek dziąsłowy przy szeroko otwartych ustach, potem sylaby:

te, te, te,

ty, ty, ty,

de, de, de,

dy, dy, dy.

A następnie zbitki sylabowe:

teda - teda,

tede - tede,

tedo - tedo,

tedu - tedu,

tedy - tedy.

1. Wypowiadanie rymowanki - głoska [t] wymawiana w sposób przytępiony, tzn. z językiem na podniebieniu:
   Kto to tutaj tak tupie?
   To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

1. Piła - wybrzmiewanie przedłużonego [d] z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wędzidełku podjęzykowym.
2. Suszarka - mocne dmuchanie na czubek języka uniesiony do wałka dziąsłowego, aż do pojawienia się tr.
3. Zepsuty traktor - mocne akcentowanie głoski [t] w czasie wybrzmiewania zbitek tll, tll, trl najpierw szeptem, potem głośno.

 

Ćwiczenia oddechowe

Cele:

1. Wzmacnianie mięśni oddechowych.
2. Rozróżnienie fazy wdechu i wydechu.
3. Wydłużanie fazy wydechowej oraz dostosowanie wydechu do długości wypowiedzi.
4. Koordynacja mówienia i oddychania.

Przykładowe ćwiczenia:

• dmuchanie na piórka, wiatraczki, dłonie, piłeczki itp.
• wąchanie kwiatów i różnych zapachów,
• nadmuchiwanie balonów,
• puszczanie baniek mydlanych,
• dmuchanie do celu, np. piłeczką do bramki,
• naśladowanie na jednym wydechu śmiechu: ha ha ha, hi hi hi, he he he, ho ho ho,
• przenoszenie za pomocą słomki lekkich elementów,
• fonacja samogłosek na jednym wydechu,
• liczenie na jednym wydechu: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 …

Ćwiczenia fonacyjne

Cele:

1. Zmniejszenie lub zwiększenie napięcia mięśni krtani i gardła.
2. Osiągnięcie odpowiedniej wysokości głosu w trakcie mówienia.

Przykładowe ćwiczenia:

• zabawy samogłoskami: aaaa, oooo, eeee, uuuu, iiii, yyyy,
• ciche mruczenie przez nos – przedłużona wymowa mmm,
• łączenie samogłosek ze spółgłoską m: mma, mme, mmy, mmi, mmo, mmu, itp.

Ćwiczenia słuchowe

Cele:

1. Wypracowanie umiejętności rozróżniania dźwięków otaczającego świata i identyfikowania ich z określonymi sytuacjami, przedmiotami, zjawiskami.
2. Identyfikowanie poszczególnych głosek.

Przykładowe ćwiczenia:

• różnicowanie i naśladowanie głosów zwierząt,
• rozpoznawanie określonego dźwięku oraz jego źródła np. ukryty tykający zegar,
• różnicowanie wyrazów (wskaż obrazek, którego nazwę usłyszałeś; 2-3 obrazki – wskaż właściwy),
• różnicowanie izolowanych głosek, np. klaśnij, gdy usłyszysz głoskę sz, podajemy ciąg: o e m sz i sz k l n sz ch f sz s sz ś sz.

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych

Cele:

1. Usprawnienie języka, warg, podniebienia miękkiego, żuchwy.
2. Świadome kierowanie ruchami narządów artykulacyjnych.
3. Koordynacja ruchowa w obrębie aparatu artykulacyjnego.
4. Uwrażliwienie w jamie ustnej miejsc istotnych do artykulacji.
5. Pionizacja języka.

Ćwiczenia języka:

• wypychanie językiem policzków, wysuwanie języka na brodę, do nosa, na boki (nie wykonujemy tych ćwiczeń przy seplenieniu międzyzębowym),
• kląskanie,
• „rurka” z języka,
• dotykanie górnych i dolnych zębów czubkiem języka,
• przesuwanie czubka języka od zębów w głąb jamy ustnej.

            Ćwiczenia warg:

• cmokanie,
• parskanie,
• rozciąganie warg w uśmiechu i ściąganie ich w dzióbek,
• naprzemienne nakładanie jednej wargi na drugą.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

• głośne chrapanie,
• kasłanie z językiem wysuniętym na brodę,
• wdychanie i wydychanie powietrza z językiem wysuniętym na brodę,
• wymawianie sylab i logotomów ze spółgłoskami tylnojęzykowymi: np. ka, ko, ku, aka, oko, uku),

Ćwiczenia żuchwy:

• opuszczanie i unoszenie żuchwy,
• żucie,
• przesuwanie żuchwy w lewo i prawo.

 

 

Łamańce językowe – gimnastyka języka

 

BĄK

Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk. Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł.

 

BYCZKI

W trzęsawisku trzeszczą trzciny, trzmiel trze w Trzciance trzy trzmieliny, a trzy byczki znad Trzebyczki z trzaskiem trzepią trzy trzewiczki.

 

PCHŁA

Na peronie w Poroninie pchła pląsała po pianinie. Przytupnęła, podskoczyła i pianino przewróciła.

 

CZYŻYK

Czesał czyżyk czarny koczek, czyszcząc w koczku każdy loczek, po czym przykrył koczek toczkiem, lecz część loczków wyszła boczkiem.

 

KRÓLIK

Kurkiem kranu kręci kruk, kroplą tranu brudząc bruk, a przy kranie, robiąc pranie, królik gra na fortepianie.

 

MUSZKA

Mała muszka spod Łopuszki chciała mieć różowe nóżki - różdżką nóżki czarowała, lecz wciąż nóżki czarne miała.

- Po cóż czary, moja muszko? Ruszże móżdżkiem, a nie różdżką! Wyrzuć wreszcie różdżkę wróżki i unurzaj w różu nóżki!

 

 

Zabawy paluszkowe

wspierające rozwój mowy dziecka 2 – 4-letniego

 

• Idzie kominiarz po drabinie, fiku miku już w kominie!
• Idzie myszka do braciszka. Tu zajrzała, tam skoczyła, a na koniec tam się skryła!
• Ślimak, ślimak wystaw rogi, dam ci sera na pierogi, jak nie sera to kapusty – od kapusty będziesz tłusty!
• Kropka, kreska, kropka, kreska – oto fotografia twego pieska.
• Dzik jest dziki, dzik jest zły, dzik ma bardzo ostre kły. Kto spotyka w lesie dzika, ten na drzewo szybko zmyka!
• Wpadł do klasy piesek As, wcale się nie boi nas. Szuka, węszy coś po sali – czy tu nie ma mojej Ali? Ala poszła na spacerek, na słoneczko i wiaterek.
• Szur, szur, szur, szur – pan odkurzacz poszedł w ruch, jeździ wkoło po podłodze, warczy przy tym bardzo srodze.

Szur, szur, szur, szur – wjeżdża wszędzie w zakamarki, czyści też najmniejsze szparki. Wszystkie brudy migiem wciąga i dokładnie pokój sprząta.

• Skrobie serek myszka mała – bardzo dużo naskrobała!
• Idą damy na szpileczkach, idą dzieci w sandałeczkach, idą słonie po betonie, a po drogach pędzą konie!
• Idzie pani – tup, tup, tup, dziadek z laską – puk, puk, puk, skacze dziecko – hop, hop, hop, żaba robi duży skok! Wieje wietrzyk fiu, fiu, fiu, kropi deszczyk – kap, kap, kap, deszcz ze śniegiem – plum plum, plum, a grad w szyby – łup, łup, łup!
• Wąż to takie dziwne zwierzę, zamiast chodzić ciągle leży i lubując się w pełzaniu ani myśli o skakaniu. Może by polubił skoki, gdyby miał choć ze dwie nogi, lecz że nie ma jednej nawet, cicho sunąc zmyka w trawie.
•  

Rodzic powinien być aktywnym uczestnikiem terapii, a nie tylko jej kibicem !!!!!!!!!!!!!!